آیا استفاده‌ی روزانه‌ی لیسترین یا همان دهان شویه برای سلامتی مضر است؟ بر اساس یک مطالعه‌ی جدید، دهانشویه‌های ضد میکروب ممکن است باعث برهم خوردن میکروبیوم دهان و افزایش تعداد باکتری‌های خطرناک خاص شوند.
تحقیقات قبلی باکتری‌های خاصی را در دهان به بیماری لثه و سرطان مرتبط کرده‌اند؛ با این حال، متخصصان هنوز در حال یادگیری بیشتر درباره‌ی ارتباط بین میکروبیوم دهان و سلامتی هستند.
کارشناسان می‌گویند بهتر است از دهانشویه به طور مرتب استفاده نکنید، مگر اینکه توسط دندانپزشک شما تجویز شده باشد.
بسیاری از افراد برای حفظ بهداشت دهان و دندان از دهانشویه استفاده می‌کنند، اما طبق یک مطالعه‌ی جدید، برخی از دهانشویه‌ها ممکن است بیشتر از اینکه مفید باشند، مضر باشند.
این تحقیق که در ماه ژوئن در مجله‌ی میکروبیولوژی پزشکی منتشر شد، نشان داد که استفاده‌ی منظم از دهانشویه‌های حاوی الکل با غلظت بالاتر باکتری‌های دهانی بالقوه خطرناک مرتبط است.
به طور خاص، محققان ۵۹ مرد را که به مدت سه ماه از دهانشویه‌ی لیسترین کول مینت و یک دارونما استفاده کردند، تحت نظر گرفتند. نویسندگان مطالعه پس از استفاده‌ی شرکت‌کنندگان از دهانشویه‌ی لیسترین، متوجه شدند که آن‌ها «افزایش قابل توجهی در باکتری‌های فرصت‌طلب رایج دهان» داشته‌اند که با برخی بیماری‌های دهان و سرطان‌ها مرتبط هستند.
دهانشویه‌ها اغلب حاوی الکل و سایر مواد ضد میکروبی هستند که برای از بین بردن باکتری‌های ایجادکننده بوی بد دهان ساخته شده‌اند. با این حال، این مواد غیر اختصاصی هستند، به این معنی که آن‌ها همچنین می‌توانند باکتری‌های مفید را از بین ببرند. این موضوع می‌تواند باعث ایجاد عدم تعادل در میکروبیوم دهان (مجموعه‌ی تمام باکتری‌ها، قارچ‌ها، ویروس‌ها و تک‌یاخته‌هایی که در دهان زندگی می‌کنند) شود. این عدم تعادل می‌تواند به رشد باکتری‌های بیماری‌زا کمک کند.
دکتر کریستوفر کنین، سرپرست واحد بیماری‌های مقاربتی در مؤسسه‌ی پزشکی گرمسیری آنتورپ و پزشک بیماری‌های عفونی در بیمارستان دانشگاه آنتورپ و دانشگاه کیپ‌تاون، گفت: «وقتی افراد سالم از محصولاتی استفاده می‌کنند که باکتری‌ها را برای «تمیز کردن» دهانشان از بین می‌برند، معمولاً ضررشان بیشتر از فایده‌شان است.»
در ادامه، نظرات متخصصان در مورد تحقیقات جدید و نکاتی که باید قبل از استفاده‌ی روزانه‌ی دهانشویه‌ی مورد علاقه‌تان بدانید، آورده شده است.
استفاده‌ی روزانه‌ی دهانشویه می‌تواند منجر به برهم خوردن تعادل میکروبیوم شود
برای بررسی ارتباط بین دهانشویه و سلامت دهان، کنین و تیمش از داده‌های کارآزمایی پیشگیری از مقاومت در برابر سوزاک استفاده کردند. این مطالعه در ابتدا به بررسی این موضوع می‌پرداخت که آیا دهانشویه‌ی ضد باکتری می‌تواند میزان ابتلا به عفونت‌های قابل انتقال جنسی (STIs) مانند سوزاک و کلامیدیا را در بین مردان دارای روابط جنسی با هم‌جنس کاهش دهد. با این حال، آن‌ها دریافتند که نتیجه‌ی عکس حاصل شده است.
کنین گفت: «این کار خطر ابتلا به سوزاک را افزایش داد، احتمالاً به این دلیل که باکتری‌های مفید را از بین برد.»
در این مطالعه‌ی پیگیری، کنین و تیمش می‌خواستند ببینند چگونه استفاده‌ی روزانه از دهانشویه‌ی حاوی الکل بر میکروبیوم دهان فرد تأثیر می‌گذارد. ۵۹ شرکت‌کننده، مردان دارای روابط جنسی همسو، همگی تحت‌پروفیلاکسی پیش از مواجهه (PrEP) قرار داشتند – داروهای ضد ویروسی که برای پیشگیری از ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) استفاده می‌شوند.
نیمی از شرکت‌کنندگان به مدت سه ماه هر روز از دهانشویه‌ی لیسترین کول مینت – که حاوی الکل و سایر مواد ضد میکروبی است – استفاده کردند، در حالی که نیمه‌ی دیگر از یک دارونما بدون خاصیت ضد میکروبی استفاده کردند. سپس گروه‌ها عوض شدند. محققان نمونه‌هایی از میکروبیوم دهان هر فرد را قبل و بعد از سه ماه استفاده‌ی روزانه از دهانشویه جمع‌آوری کردند.
آن‌ها دریافتند که استفاده‌ی روزانه‌ی دهانشویه‌ی حاوی الکل منجر به تغییرات قابل توجهی در میکروبیوم دهان شرکت‌کنندگان شده است. به طور خاص، پس از استفاده از دهانشویه، افراد شیوع بیشتری از باکتری‌های «فوزوباکتریوم نوکلئاتوم» (Fusobacterium nucleatum) و «استرپتوکوک آنژینوزوس» (Streptococcus anginosus) را نشان دادند.
دکتر جوئل اپستین، مدیر پزشکی برنامه‌ی دندانپزشکی سرطان در سدارز-سینای که در این مطالعه‌ی جدید مشارکت نداشت، گفت: «Streptococcus anginosus حتی در دهان‌های سالم یکی از فراوان‌ترین باکتری‌ها است. با این حال، تحقیقات قبلی این باکتری را به بیماری پریودنتال یا بیماری لثه مرتبط دانسته‌اند. همچنین برخی از محققان این فرضیه را مطرح می‌کنند که این باکتری ممکن است به نوعی با سرطان معده مرتبط باشد.»
غلظت بالای باکتری Fusobacterium nucleatum نیز می‌تواند به همین ترتیب نگران‌کننده باشد – این پاتوژن قبلاً به بیماری پریودنتال و همچنین سرطان‌های دهان، مری و روده بزرگ مرتبط شده است. اپستین گفت: «این موضوع چیزی است که در دنیای انکولوژی (سرطان‌شناسی) با دقت بیشتری به آن نگاه می‌کنیم.»
کشف ارتباط بین استفاده از دهانشویه، بیماری و میکروبیوم دهان
با توجه به روندهای فعلی سرطان، این ارتباط احتمالی بین دهانشویه‌های ضد میکروبی و باکتری‌های بیماری‌زا به ویژه جالب است. سرطان‌های سر و گردن – از جمله سرطان‌هایی که در گلو و دهان ظاهر می‌شوند – در بین افراد زیر ۴۵ سال در حال افزایش است. بسیاری از این موارد به عفونت‌های ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) مربوط می‌شوند، اما همه‌ی آن‌ها اینطور نیستند.
اپستین گفت: «بزرگسالان جوان در حال ابتلا به سرطان دهان هستند و ما دلیل آن را نمی‌دانیم. آن‌ها عوامل خطر شناخته‌شده‌ی دیگری مانند مصرف دخانیات یا عفونت‌های ویروسی مانند HPV را ندارند.»
تحقیقات گذشته نشان داده‌اند که دهانشویه‌های ضد میکروبی، به ویژه آن‌هایی که حاوی الکل هستند، ممکن است اثرات متعددی بر بدن داشته باشند. این اثرات از ارتباطات احتمالی با بیماری‌های قلبی عروقی تا کاهش برخی از اثرات مثبت فشار خون بعد از ورزش متغیر است.
مطالعه‌ی آزمایشگاهی انجام‌شده در سال ۲۰۱۹ نشان داد که Fusobacterium nucleatum، یکی از باکتری‌های فرصت‌طلبی که به نظر می‌رسد با استفاده از دهانشویه رشد می‌کند، ممکن است خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش دهد. این مطالعه روی انسان‌ها انجام نشده است، بنابراین ارتباط مستقیم آن قابل تأیید نیست، اما این یک شروع مهم است.
به طور مشابه، مطالعه‌ی جدید کنین و تیمش به هیچ وجه دلیل قطعی نیست که استفاده از دهانشویه – یا به طور کلی، یک میکروبیوم دهان نامتعادل – به نوعی باعث سرطان یا بیماری‌های پریودنتال می‌شود.
همچنین مهم است که توجه داشته باشیم که حجم نمونه‌ی مطالعه کوچک بوده است و تنها شامل زیرمجموعه‌ی کوچکی از جمعیت – مردان دارای روابط جنسی همسو – می‌شده است، به این معنی که یافته‌های این مطالعه قابل تعمیم به کل جامعه نیست.
به طور کلی، عوامل زیادی می‌توانند بر میکروبیوم دهان فرد تأثیر بگذارند و «درک ما از آن‌ها و سهم هر یک از آن‌ها هنوز نسبتاً محدود است»، جیسون تاسولاس، پزشک و جراح دهان و دندان، رزیدنت جراحی در بخش گوش و حلق و بینی – جراحی سر و گردن در دانشگاه توماس جفرسون، گفت.
تاسولاس گفت که در نتیجه، هر مطالعه‌ای که استفاده از دهانشویه را به افزایش باکتری‌های مرتبط با بیماری مرتبط کند، «باید با احتیاط تفسیر شود».
با این حال، اپستین افزود، این و سایر تحقیقات نشان می‌دهد که کارشناسان باید بیشتر بررسی کنند که چگونه دهانشویه‌های حاوی الکل ممکن است بر سلامت تأثیر بگذارند.
آیا باید استفاده از دهانشویه را کنار بگذارید؟
برخی از افراد برای درمان شرایط خاص مانند عفونت‌های دهانی، توسط دندانپزشکان خود دهانشویه تجویز می‌شوند. کنین گفت در چنین مواردی، استفاده‌ی کوتاه‌مدت از دهانشویه ضروری است.
اما به طور کلی، کارشناسان موافقند که دهانشویه یک جزء ضروری از روال روزانه‌ی شما نیست. همانطور که کنین توضیح داد، نیازی به اصلاح چیزی نیست که خراب نشده است.
او گفت: «میکروبیوم شما هر روز از شما در برابر عفونت‌ها محافظت می‌کند و فواید متعدد دیگری را ارائه می‌دهد. از آن مراقبت کنید و با محصولاتی مانند دهانشویه‌ها به آن آسیب نرسانید، مگر اینکه دلیل روشنی برای استفاده داشته باشید.»
اپستین در حالی که گفت اکثر دهانشویه‌ها نسبت به گذشته حاوی الکل کمتری هستند، با این حرف موافق است که استفاده‌ی کم‌حجم و کوتاه‌مدت از دهانشویه بهتر است. کنین گفت: «اگر فردی تصمیم به استفاده از دهانشویه برای شستشو گرفت، مطمئناً نباید این کار را هر روز انجام دهد و ممکن است بهتر باشد از دهانشویه‌های حاوی الکل اجتناب کند.»
اپستین گفت به جای استفاده از دهانشویه برای حفظ سلامت دهان، بر مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم تکیه کنید که روش‌های مهمی برای مراقبت از میکروبیوم دهان هستند.
او گفت: «این نباید چیزی باشد که برای داشتن نفس تازه به آن اعتماد می‌کنید. شما باید به بهداشت دهان و دندان خوب تکیه کنید و این بهداشت دهان و دندان واقعاً تحت تأثیر این شستشوها قرار نمی‌گیرد.»
