ویتامین D یکی از مکمل‌های محبوب است که اغلب برای بهبود سلامت استخوان‌ها یا پیشگیری از اختلال عاطفی فصلی (Seasonal Affective Disorder) مصرف می‌شود. اما مطالعه‌ای تازه منتشر شده در مجله «The American Journal of Clinical Nutrition» به یک مزیت احتمالی دیگر این ویتامین اشاره دارد: به تأخیر انداختن روند پیری زیستی.
دکتر جوآن مانسون (JoAnn Manson)، یکی از نویسندگان این مطالعه و رئیس بخش پزشکی پیشگیرانه در بیمارستان بریگام و زنان (Brigham and Women’s Hospital) در بوستون، می‌گوید: «مصرف مکمل ویتامین دی می‌تواند به کاهش خطر چند بیماری مزمن مرتبط با سن و افزایش طول عمر منجر شود.» اما وی هشدار می‌دهد که این یافته‌ها مقدماتی هستند و باید توسط مطالعات آتی تأیید شوند. همچنین برخی متخصصان نسبت به میزان اثربخشی واقعی ویتامین دی در این زمینه تردید دارند.
چگونه ارتباط بین ویتامین دی و ضدپیری بررسی شد؟
دکتر مانسون سال‌هاست که ویتامین دی را در قالب مطالعه‌ای بزرگ به نام «VITAL» بررسی می‌کند. در این مطالعه بیش از ۲۵ هزار بزرگسال آمریکایی بالای ۵۰ سال به مدت پنج سال روزانه مکمل‌های ویتامین D3، اسیدهای چرب امگا-۳، هر دو یا هیچ‌کدام را مصرف کردند.
مطالعه جدید با استفاده از داده‌های حدود ۱۰۰۰ شرکت‌کننده از این مطالعه، نمونه خون آنها را در چند بازه زمانی طی چهار سال بررسی کرد. محققان با استفاده از این نمونه‌ها، طول تلومرها (telomeres) را اندازه‌گیری کردند. تلومرها مانند کاپ‌های محافظتی در انتهای کروموزوم‌ها عمل می‌کنند و به مانند پلاستیک‌های انتهای بند کفش هستند که از باز شدن آن جلوگیری می‌کنند.
با گذشت زمان، تلومرها کوتاه می‌شوند و وقتی به حد بسیار کوتاه برسند، فرآیندهای بیولوژیکی آغاز می‌شوند که تقسیم سلولی را متوقف کرده و به بیماری‌های مرتبط با پیری منجر می‌شوند. بنابراین، روش‌هایی که بتوانند طول تلومرها را افزایش دهند، می‌توانند به طور نظری روند پیری را کند کنند.
آیا ویتامین دی می‌تواند طول تلومرها را افزایش دهد؟
مطالعه جدید نشان می‌دهد افرادی که روزانه ۲۰۰۰ واحد بین‌المللی (IU) ویتامین D3 مصرف کردند، نسبت به افرادی که دارونما مصرف کردند، کاهش کمتری در طول تلومرهای خود داشتند. به گفته مانسون، «این به معنای جلوگیری از سه سال پیری در طول چهار سال مطالعه بود.»
اما دکتر سندی چانگ (Sandy Chang)، استاد پزشکی آزمایشگاهی در دانشکده پزشکی ییل که در این مطالعه دخیل نبوده، نسبت به این نتیجه کمی محتاط است. وی اشاره می‌کند که تنها طول تلومرهای سلول‌های سفید خون (white blood cells) اندازه‌گیری شده و نمی‌توان درباره اثر ویتامین دی بر سایر سلول‌ها نظر داد. همچنین اثر ویتامین دی بر تلومرها «متوسط» بوده است.
مهم‌تر این که، مطالعه، تأثیر واقعی این افزایش طول تلومرها بر روند پیری انسان را بررسی نکرده است. دکتر چانگ می‌گوید: «آیا این سلول‌ها واقعاً از این افزایش جزئی طول تلومر بهره‌مند می‌شوند؟» هنوز پاسخ این سوال مشخص نیست.
آیا باید ویتامین دی برای ضدپیری مصرف کرد؟
ویتامین دی برای سلامت ضروری است. معمولاً توصیه می‌شود بزرگسالان روزانه ۶۰۰ تا ۸۰۰ واحد بین‌المللی دریافت کنند، چرا که این ویتامین نقش مهمی در سلامت استخوان‌ها، عضلات و سیستم ایمنی دارد.
اما اگر هدف شما ضدپیری است، دکتر دیوید سرس (David Seres)، استاد پزشکی در موسسه تغذیه انسانی دانشگاه کلمبیا، توصیه می‌کند که پول خود را برای این منظور هدر ندهید. وی می‌گوید: «ارتباط ویتامین دی با تلومرها نقطه شروع تحقیقات آینده است، اما نباید باعث شود کسی به سرعت شروع به مصرف مکمل‌ها کند.» برای اثبات فواید واقعی، مطالعات بیشتری لازم است تا مشخص شود آیا مصرف مکمل به مزایای واقعی سلامتی منجر می‌شود یا خیر.
دکتر مانسون نیز بر این باور است که یافته‌های آنها باید «تحقیقات بیشتری را تحریک کند» اما هنوز زود است که دستورالعمل‌ها بر اساس این نتایج تغییر کند.
آیا دلایل دیگری برای مصرف مکمل ویتامین دی وجود دارد؟
اکثر افراد می‌توانند با قرار گرفتن در معرض نور خورشید و مصرف مواد غذایی مانند ماهی و لبنیات غنی‌شده، ویتامین دی مورد نیاز خود را دریافت کنند. اما آیا باید مکمل مصرف کرد؟
این موضوع در جامعه پزشکی بحث‌برانگیز است. برخی متخصصان مانند دکتر سرس معتقدند مکمل‌گیری به ندرت لازم است، در حالی که برخی دیگر مصرف آن را برای افراد در معرض خطر کمبود، مانند سالمندان یا کسانی که مشکلات گوارشی خاصی دارند، مناسب می‌دانند.
گروه تخصصی پیشگیری ایالات متحده (USPSTF) نیز اعلام کرده که داده‌های کافی برای توصیه غربالگری کمبود ویتامین دی در بزرگسالان سالم وجود ندارد.
حتی برای گروه‌های در معرض خطر نیز شواهد روشن نیست. برای مثال در سال ۲۰۲۴، USPSTF پیش‌نویس توصیه‌ای منتشر کرد که سالمندان را از مصرف ویتامین دی به منظور پیشگیری از سقوط و شکستگی استخوان منع می‌کند.
مطالعات قبلی بر اساس داده‌های مطالعه VITAL نشان داده‌اند که مکمل‌های ویتامین دی و امگا-۳ در کاهش خطر ابتلا به سرطان یا بیماری‌های قلبی-عروقی اثربخش نبوده‌اند، اما برخی تحلیل‌های دیگر نشان می‌دهد ویتامین دی ممکن است به بهبود بقاء سرطان و کاهش التهاب کمک کند.
آیا مصرف ویتامین دی ممکن است خطرناک باشد؟
حتی اگر فواید ویتامین دی کاملاً اثبات نشده باشد، آیا مصرف مکمل می‌تواند ضرر داشته باشد؟
دکتر سرس می‌گوید: «نمی‌توان مکمل‌گیری را بی‌ضرر دانست.» اگرچه داده‌های موجود نشان می‌دهد مصرف ویتامین دی بی‌خطر است، مقامات بهداشتی توصیه می‌کنند بیشتر از ۴۰۰۰ واحد بین‌المللی در روز مصرف نشود. مصرف دوزهای بسیار بالا ممکن است عوارضی مانند تهوع، ضعف عضلانی، نارسایی کلیه و ضربان نامنظم قلب ایجاد کند.
به طور کلی، بهترین راه برای دریافت ویتامین دی کافی، قرار گرفتن در معرض نور خورشید و تغذیه سالم است. مکمل‌های ویتامین دی و دیگر مکمل‌های غذایی هرگز جایگزین رژیم غذایی سالم و سبک زندگی مناسب نخواهند شد.
