در دنیای امروز، تصور زندگی بدون زیپ دشوار است. آنها روی لباس‌ها، کفش‌ها و حتی کیف‌های ما قرار دارند. با این حال، چه کسی این وسیله‌ی همه‌جا حاضر را اختراع کرد؟
پاسخ، ویتکومب جودسون، مهندس مکانیک اهل ور، مهندس مکانیک اهل ور، ماساچوست است. جودسون زمانی که یک روز در تلاش برای بستن چکمه‌هایش بود، برای خلق راهی بهتر برای بستن چکمه و کفش الهام گرفت. در سال ۱۸۹۳، او اختراع خود را که آن را «قفل C» نامید، ثبت اختراع کرد. «قفل C»ی جودسون یک بست کشویی دو ردیفه بود که از دو ردیف قلاب و حلقه‌ی فلزی تشکیل می‌شد که توسط یک لغزنده کنار هم نگه داشته می‌شدند.
این اختراع توسط گیدئون سندبک بیشتر بهبود یافت که نسبت به قفل‌های سنتی که بستن و باز کردن آنها دشوار بود و مستعد شکستن بودند، پیشرفت‌های چشمگیری داشت. از این اختراع روی چکمه و کفش استفاده می‌شد، اما به سرعت برای سایر وسایل مانند کیف پول، کیف دستی و لباس نیز محبوب شد. در اوایل دهه ۱۹۰۰، زیپ به جزء جدایی‌ناپذیر مد تبدیل شده بود.
زیپ‌ها تأثیر عمیقی بر جامعه داشته‌اند. آنها پوشیدن و درآوردن لباس را آسان‌تر و سریع‌تر کرده‌اند و امکان طراحی لباس‌های جدیدی را فراهم آورده‌اند که با بست‌های سنتی امکان‌پذیر نبود. همچنین از زیپ در صنایع مختلف دیگری مانند صنعت خودرو، صنعت هوافضا و صنعت پزشکی استفاده می‌شود. زیپ‌ها علاوه بر مزایای کاربردی، تأثیر فرهنگی نیز داشته‌اند. آنها اغلب به عنوان نمادی از مدرنیته و پیشرفت دیده می‌شوند. برای مثال، زیپ به طور برجسته‌ای در لباس‌های دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، دوره‌ی تحولات عظیم اجتماعی و فناورانه، به کار می‌رفت.
امروزه، زیپ‌ها جزء جدایی‌ناپذیر زندگی روزمره‌ی ما هستند. در ادامه‌ی مطلب، حقایقی جذاب‌تر درباره‌ی مخترع (یا مخترعان) زیپ بخوانید.
۱. ویتکومب مخترع اصلی زیپ نبود
الیاس هاو، مخترع چرخ خیاطی، در سال ۱۸۵۱ اولین نمونه اولیه‌ی زیپ را نیز اختراع کرد. با این حال، او هرگز این اختراع را دنبال نکرد، بنابراین تا بعدها به تولید انبوه نرسید. بر این باورند که هاو به دلیل موفقیت چرخ خیاطی‌اش، زیپ را به بازار عرضه نکرد. به همین دلیل است که او از اینکه به عنوان مخترع زیپ شناخته شود، بازماند.
با گذشت ۴۰ سال، ویتکومب جودسون وارد صحنه می‌شود. در سال ۱۸۹۳، ویتکومب ال. جودسون، که به خاطر اختراع تراموای خیابانی بادی شناخته می‌شد، برای اختراع خود به نام «بستن کفش» حق اختراع دریافت کرد. این وسیله‌ی ابتکاری، شکل پیچیده‌تری از بست کفش قلاب و حلقه‌ای بود.
جودسون با همکاری تاجر سرهنگ لوئیس واکر، شرکت بست جهانی را برای شروع تولید این اختراع جدید تأسیس کرد. «قفل-بستن»، همانطور که توسط جودسون طراحی شده بود، در نمایشگاه جهانی شیکاگو در سال ۱۸۹۳ به نمایش درآمد، اما متأسفانه موفقیت تجاری قابل توجهی به دست نیاورد. در حالی که برخی جودسون را مخترع زیپ می‌دانند، ذکر این نکته ضروری است که اختراع او در لباس به کار نمی رفت و این موضوع آن را از زیپ امروزی که می‌شناسیم متمایز می‌کند.
۲. اختراع ویتکومب جودسون برای راحت‌تر و راحت‌تر پوشیدن کفش طراحی شده بود
اختراع جودسون با هدف رهایی مردم از دردسر بستن و باز کردن هر روزه‌ی دکمه‌های کفش‌شان طراحی شد. او در حق اختراع خود با شماره‌ی U.S.P. 557,207 توضیح می‌دهد که این وسیله‌ی او همه‌ی مزایای یک کفش بنددار را دارد، اما بدون آزاردهندگی بستن و باز کردن بند هر بار که کفش پوشیده یا درآورده می‌شود. او همچنین اشاره می‌کند که وسیله‌ی او به سفت کردن گاه و بی‌گاه بندها برای گرفتن لقی اضافی اجازه می‌دهد و کفش‌ها را می‌توان سریع‌تر از هر نوع کفش دیگری بست یا باز کرد.
۳. گیدئون سندبک نیز به عنوان مخترع زیپ امروزی شناخته می‌شود
مخترع زیپ امروزی، همانطور که امروزه به طور معمول آن را می‌شناسیم، گیدئون سندبک است. از سوی دیگر، ویتکومب ال. جودسون اغلب با نمونه‌ی اولیه‌ی اولیه‌ی زیپ امروزی به نام «قفل-بستن» شناخته می‌شود که محدودیت‌هایی داشت و به طور گسترده‌ای در لباس استفاده نمی‌شد. پیشرفت‌های سندبک بر روی این ایده منجر به توسعه‌ی طراحی زیپ امروزی و کارآمدتر شد.
سندبک در سال ۱۸۸۰ در سوئد متولد شد و زندگی اولیه‌ی او با کنجکاوی و اشتیاق به نوآوری رقم خورد. او به ایالات متحده مهاجرت کرد، جایی که در نهایت اثری ماندگار بر دنیای بست‌ها می‌گذاشت. تحصیلات و تجربه‌ی مهندسی سندبک، زیربنای کارهای پیشگامانه‌ی او را بنا نهاد. تعهد او به بهبود وسایل راحتی روزمره منجر به اختراعی شد که روش بستن لباس‌های ما را تغییر می‌داد.
در سال ۱۹۱۳، گیدئون سندبک اختراعی را به ثبت رساند که به زیپ امروزی تبدیل می‌شد. طراحی او یک پیشرفت قابل توجه نسبت به تلاش‌های قبلی برای ساخت بست بود. برخلاف مکانیزم‌های پیچیده‌تر قبلی، زیپ سندبک ساده‌تر، قابل اعتمادتر و تولید آن آسان‌تر بود. زیپ، که سندبک در ابتدا آن را «بستن جداشدنی» نامید، یک تغییر دهنده‌ی بازی بود. این اختراع از دندانه‌های فلزی درگیر و یک مکانیزم کشویی استفاده می‌کرد و راهی سریع و مطمئن برای بستن لباس و سایر وسایل را فراهم می‌آورد. این اختراع راه را برای زیپ‌های راحتی که امروزه استفاده می‌کنیم هموار کرد.
۴. اختراع ویتکومب جودسون پیشرو اولیه‌ی زیپ امروزی بود
ویتکومب ال. جودسون یک مخترع و مهندس آمریکایی بود که به خاطر کار بر روی اختراعات مختلف، از جمله «قفل-بستن» که به عنوان پیشرو اولیه‌ی زیپ امروزی شناخته می‌شود، شهرت داشت. او در سال ۱۸۹۳ برای دستگاه «بستن کفش» خود حق اختراع دریافت کرد و این دستگاه به عنوان یک بست کفش قلاب و حلقه‌ای پیچیده‌تر عمل می‌کرد. جودسون با حمایت تاجر سرهنگ لوئیس واکر، شرکت بست جهانی را برای تولید این اختراع ابتکاری تأسیس کرد.
«قفل-بستن» جودسون در نمایشگاه جهانی شیکاگو در سال ۱۸۹۳ به نمایش درآمد، اما با موفقیت تجاری محدودی روبرو شد. در حالی که او را گاهی به عنوان یکی از مشارکت‌کنندگان اولیه در توسعه‌ی مکانیزم‌های بست می‌شناسند، ذکر این نکته مهم است که اختراع او به طور گسترده در لباس استفاده نمی‌شد و محدودیت‌های قابل توجهی داشت.
اگرچه «قفل-بستن» ویتکومب ال. جودسون نمونه‌ی اولیه‌ی مستقیم زیپ امروزی نبود، کار او زمینه‌ای را برای مخترعان بعدی مانند گیدئون سندبک فراهم کرد که این مفهوم را بیشتر اصلاح و بهبود بخشیدند.
۵. درخواست ثبت اختراع اولیه‌ی سندبک رد شد
درخواست ثبت اختراع اولیه‌ی جودسون برای یک بست کشویی در نوامبر ۱۸۹۱ ارائه شد. در آن زمان، دفتر ثبت اختراع ایالات متحده نیازی به مدل کاری از یک اختراع نداشت، بلکه فقط نیاز داشت که اختراع یک ایده‌ی جدید باشد. با این حال، اختراع او تقریباً رد شد زیرا قبلاً انواع مختلفی از بست‌های کفش ثبت اختراع شده بود. او نه ماه بعد، قبل از اینکه حتی اولین حق اختراع تأیید شود، برای نسخه‌ی بهبودیافته‌ی همان دستگاه درخواست ثبت اختراع دوم را ارائه داد.
سرانجام پس از اینکه جودسون اصلاحیه‌ی نهایی را با نسخه‌ی بهبودیافته ارائه کرد، حق اختراع در ماه مه ۱۸۹۳ تأیید شد. هنگامی که این دو حق اختراع سرانجام در ۲۹ آگوست (همراه با ۳۷۸ مورد دیگر در آن روز) صادر شدند، شماره‌های U.S.P. 504,038 (اولین) و U.S.P. 504,037 (دومین) را دریافت کردند. این اختراعات چندین طرح از «قفل-بستن» را توصیف می‌کنند. اختراعات بعدی برای طراحی این بست، عناصر مقابل را در هر طرف توصیف می‌کنند که با هم یکسان هستند و با درگیر شدن «میله‌های راهنما» و «سوکت‌ها» به هم متصل می‌شوند. جودسون در حق اختراع خود با شماره‌ی U.S.P. 557,207 در سال ۱۸۹۶، دستگاهی را توصیف می‌کند که بسیار شبیه به زیپ امروزی است.
۶. سندبک حقوق غیرآمریکایی ثبت اختراع زیپ را حفظ کرد
در سال ۱۹۰۶، شرکت تولید و ماشین بست، سندبک را به عنوان طراح ارشد خود استخدام کرد. سپس در سال ۱۹۰۹، سندبک اختراعی را برای زیپ در آلمان به ثبت رساند. حقوق ایالات متحده برای این اختراع متعلق به شرکت میدویل (که با نام شرکت بست بدون قلاب فعالیت می‌کرد) بود، اما سندبک حقوق غیرآمریکایی را برای خود نگه داشت. او از این حقوق برای تأسیس شرکت بست رعد و برق در کانادا استفاده کرد. این امر منجر به این تصور غلط رایج شده است که سندبک کانادایی بوده و زیپ در کانادا اختراع شده است.
۷. بهبود زیپ توسط گیدئون سندبک نحوه‌ی استفاده‌ی ما از آن را در امروز متحول کرد
طراحی نوآورانه‌ی گیدئون سندبک لحظه‌ی محوری در تکامل زیپ را رقم زد. اختراع او که در سال ۱۹۱۳ ثبت اختراع شد، شامل دندانه‌های فلزی درگیر و یک مکانیزم کشویی بود که بهبود قابل توجهی در فناوری بست ارائه می‌داد. با این حال، مسیر زیپ به آنجا ختم نشد. شرکت بی.اف. گودریچ نقش اساسی در سوق دادن زیپ به جریان اصلی ایفا کرد.
استفاده‌ی آنها از زیپ در چکمه‌های لاستیکی در دهه‌ی ۱۹۲۰ به تثبیت زیپ به عنوان یک راه‌حل بستن عملی و قابل اعتماد کمک کرد. با گذشت سال‌ها، زیپ‌ها فراتر از مد، راه خود را به صنایع مختلف باز کردند. آنها به جزء جدایی ناپذیر صنعت هوافضا تبدیل شدند، ایمنی و آیرودینامیک را بهبود بخشیدند و در بسیاری از کاربردهای دیگر، از پوشاک ورزشی تا تجهیزات کمپینگ، جای خود را باز کردند. این تکامل مداوم زیپ، تطبیق‌پذیری و تأثیر ماندگار آن بر زندگی روزمره‌ی ما را نشان می‌دهد.
۸. اولین بار از کلمه‌ی «زیپ» در سال ۱۹۲۳ استفاده شد
در سال ۱۹۲۳، شرکت بی.اف. گودریچ برای دستگاهی که روی چکمه‌های جدید خود استفاده می‌کرد، نام «زیپ» را ابداع کرد. زیپ‌ها در ابتدا روی چکمه‌ها و کیسه‌های دخانیات استفاده می‌شدند، اما تا بیست سال بعد نبود که در صنعت مد محبوب شدند. در حدود جنگ جهانی دوم، زیپ‌ها برای بستن جلوی شلوار و چاک‌های دامن و لباس به طور گسترده‌ای پذیرفته شدند. گیدئون سندبک همچنین دستگاهی را اختراع کرد که برای تولید زیپ جدید استفاده می‌شد.
شرکت بست رعد و برق، که یکی از اولین تولیدکنندگان زیپ بود، در سنت کاترینز، انتاریو مستقر بود. اگرچه سندبک به عنوان رئیس شرکت بارها از کارخانه‌ی کانادایی بازدید می‌کرد، اما در میدویل، پنسیلوانیا زندگی می‌کرد و شهروند آمریکایی باقی ماند.
۹. سندبک به خاطر اختراعش مورد تجلیل قرار گرفت
سندبک در سال ۱۹۵۱ مدال طلای آکادمی سلطنتی علوم مهندسی سوئد را دریافت کرد. در سال ۲۰۰۶، او به خاطر کارش روی توسعه‌ی زیپ، به تالار مشاهیر ملی مخترعان راه یافت. در ۲۴ آوریل ۲۰۱۲، به مناسبت ۱۲۲مین سالگرد تولد سندبک، گوگل لوگوی صفحه‌ی اصلی خود را به یک گوگل دودل از زیپ تغییر داد که با باز کردن آن، نتایج جستجو برای گیدئون سندبک نمایش داده می‌شد.
۱۰. زیپ دیگر فقط یک نماد مد نیست
میراث زیپ فراتر از صرفاً راحتی گسترش یافته است. این خود را در تار و پود زندگی روزمره‌ی ما بافته است. در دنیای مد، زیپ‌ها طراحان را آزاد کرده‌اند و امکان خلق لباس‌های چسبان و دگرگون کردن شیوه‌ی لباس پوشیدن ما را فراهم آورده‌اند. با این حال، تأثیر آنها در دنیای فشن متوقف نمی‌شود. در هوافضا، زیپ‌ها به بستن اجزای هواپیما کمک کرده‌اند و ایمنی و آیرودینامیک را بهبود بخشیده‌اند و با اشاره‌ای به تطبیق‌پذیری‌شان، زیپ‌ها با پوشاندن ورزشکاران در لباس‌های ورزشی‌ای که عملکرد و راحتی را افزایش می‌دهند، مناسب به نظر می‌رسند.
تأثیر زیپ بر طراحی مدرن در ادغام آن با محصولات بی‌شمار، از تجهیزات کمپینگ که ماجراجویان را در کیسه‌خواب‌هایشان گرم نگه می‌دارد تا خطوط براق کیف‌های دستی معاصر، آشکار است. فراتر از کاربردی بودن، زیپ‌ها در فرهنگ عامه حضور جذابی دارند. آیا می‌دانستید که الویس پریسلی، خواننده‌ی نمادین راک اند رول، زمانی یک ژاکت چرمی سفارشی با زیپی به شکل صاعقه پوشیده بود؟ یا اینکه زیپ‌ها در صحنه‌ای به یاد ماندنی در فیلم «شمال از شمال غربی» ساخته‌ی آلفرد هیچکاک نقش اصلی را بازی کردند؟ این حکایت‌ها بیانگر اهمیت فرهنگی زیپ است و توانایی آن را برای افزودن لمسی از زرق و برق، کارایی و رمز و راز به دنیای ما برجسته می‌کند.
زیپ اختراعی ساده اما مبتکرانه است که تأثیر عمیقی بر جامعه داشته است. این اختراع گواهی بر نبوغ مخترعانش، الیاس هاو، ویتکومب جودسون و گیدئون سندبک است و همچنان بخش جدایی‌ناپذیر زندگی روزمره‌ی ما باقی مانده است.
